معماری داخلی و تزئینات ایران از آغاز تا دوره اسلامی

کتاب معماری داخلی و تزئینات ایران نوشته پروفسور محمود گلابچی, آیدا زینالی فرید, توسط انتشارات دانشگاه پارس به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب: مهندسی معماری, طراحی داخلی, معماران ایرانی, مفهوم تزیین

میل به زیبایی یکی از ویژگی‌های خاص انسان است که از ابتدای وجود او در زمین شروع به تزیین محل زندگی خود کرده است. این زیبایی نه به  به شکل امروزی بلکه با هدف چیره شدن بر طبیعت قدرتمندتر از خود و به مفهوم آیین‌های مذهبی دوران خویش که به وفور در غارهای ماقبل‌تاریخ دیده شده است بود. بعد از تحول بشریت و شناخت محیط اطراف خود تزیینات برای قدرت‌نمایی تمدن‌های مجاور خویش در معماری‌ به کار رفت. مجسمه‌های غول‌آسا و نقش‌برجسته‌هایی با مضامین اساطیری که هنوز متاثر از دوران قبل خود است را مشاهده می‌کنیم. بعد ایجاد ادیان در فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف در مضمون و شکل تزیینات نیز تغییر حاصل شد، که این تزیینات متاثر از مذهب و فرهنگ هر کشور بوده است. برای آشنایی با این تزیینات با ایران نگری بمانید.

تزیینات در معماری ایران

دین اسلام یکی از ادیان است که بسیار بر تزیینات ایران تاثیر گذاشته است. معماران ایرانی با تاثیر از این جمله که خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد در بیان زیبایی در هنر و معماری، بسیار آثار قابل توجهی را بر جای گذاشته‌اند. هدف از تزیینات در معماری علاوه بر زیبایی، القای مفاهیمی چون نظم و وحدت وجودی است، که این تزیینات در قالب نقوش هندسی، رنگ معنوی فیروزه‌ای و طلایی، خوشنویسی و کتیبه‌نگاری، آب و نور دیده می‌شود که به تناسب محل مورد استفاده در بنا به القای مفاهیم مذبور کمک می‌کند. تزیینات معماری، مرکب از دو واژه‌ی تزیین و معماری است و در لغت به معنای تزیین، آراستن، آرایش کردن، مزین کردن است. که بارها در کتب مختلف معماری تکرار شده است و تمامی این واژه‌ها بر ماهیت آراستگی و ارزش‌گذاری تاکید دارد.

در معماری ایرانی عشق به تزیینات که عملکرد آن از نمایش صرف فراتر می‌رود، یکی از موارد زیبایی‌شناسی در تزیینات است و این زیبایی‌شناسی را در دوره‌های تاریخی معماری  ایران به وفور می‌توان پیدا کرد. غیر از قرن اول و دوم هجری، در بناهای تاریخی مابقی بناهای دوران اسلامی دارای تزئینات هستند. برخی از این تزئینات به شدت انتزاعی و هندسی بوده است. از آن جایی که اسلام نقش انسان را در نقوش بر خلاف ماهیت وجودی خدا و اسلام می‌دانست بنابراین نقوش به سمت گیاهی و اسلیمی رفت. این طبیعت‌گرایی در تزیینات ایرانی و اسلامی ریشه در اعتقادات ماقبل تاریخ دارد که تاثیری بسیار در هنر اسلامی-ایرانی گذاشته است. تزیینات در قالب هندسی جلوه‌گر شده است. …….