باورهای عامیانه مردم ایران

کتاب باورهای عامیانه مردم ایران نوشته حسن ذوالفقاری توسط انتشارات چشمه به چاپ رسیده است.
موضوع کتاب: علوم اجتماعی، فرهنگ عامه، آداب و رسوم زندگی اجتماعی
باورهای مردم در میان اقوام مختلف با فرهنگ آنان ارتباط مستقیم دارد. بنابراین شناخت باورهای مردم، تاثیر بسزایی در آشنایی هرچه بیشتر با تحولات اجتماعی، اعتقادی، سیاسی و فکری آن اقوام دارد. دکتر حسن ذوالفقاری در کتاب باورهای عامیانه مردم ایران کوشیده است تا باورهای عامه را در شعر شاعران، امثال فارسی، سفرنامه‌ها، متون ادبی و تمامی آثار مربوط به فرهنگ مردم، بازتاب دهد. بدین ترتیب مشخص می‌شود آن‌چه امروز در مناطق مختلف ایران رواج دارد، قرن‌ها پیش باوری رایج میان مردم بوده است.

عانی نمادین آب را می‌توان در سه مضمون اصلی خلاصه کرد: ۱. چشمه حیات؛ ۲. وسیله تزکیه؛ ۳. مرکز زندگی دوباره. «آب مبدأ جهان آفرینش و مبنای تجلّی کاینات است؛ زیرا همیشه نامیه است و در برگیرنده همه صور بالقوه و پیوند با آب، همواره متضمن تجدید حیات است.» (الیاده، ۱۸۹) از این‌رو آب مورث ولادت است. آب اغلب در اساطیر، نماد زن است؛ از این‌رو عنصر باروری و حاصل‌خیزی تلقی می‌شود که زندگی می‌بخشد، به‌طور دقیق همان کاری که زنان می‌کنند. «در زبان سومری a به معنای آب بود امّا بارگیری و زادوولد نیز معنی می‌داد و در نقوش حکاکی‌شده بر سنگ که از ناحیه بین‌النهرین به دست آمده است، آب و رمز ماهی علامت باروری و بارگیری و آبستنی‌اند.»

در ایران باستان، ایزدبانوی آب، آناهیتا، ایزدی قدرتمند، برازنده و محبوب بود. «شاید بتوان گفت پرستش این ایزد مربوط به هزاره نخست پیش از میلاد است و آیین این ایزدبانو به‌عنوان “نه‌نه‌یی”۷۵ تا دوران پارت‌ها ادامه یافته است. “نه‌نه‌یی” نام سامی مادر ایزد بزرگ۷۶ است که در روزگار باستان آیینش از کرانه‌های مدیترانه تا سواحل دجله و فرات و دره سند و مرزهای خاوری ایران بزرگ گسترده بود و با نام‌های آرتمیس، آناهید، ایشتر و نه‌نه‌یی میان یونانیان، بابلیان، لودی‌ها و مردم آسیای صغیر پرستیده می‌ش