تاریخ طبرستان ؛ التدوین فی احوال جبال شروین

تاریخ طبرستان

نویسنده: محمدحسن خان اعتمادالسلطنه
مصحح: میترا مهرآبادی
م‍ق‍دم‍ه‌: م‍ح‍م‍دج‍واد م‍ش‍ک‍ور , اح‍س‍ان‌ اش‍راق‍ی‌
ناشر: دنیای کتاب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 406
اندازه کتاب: وزیری گالینگور – سال انتشار: 1373 – دوره چاپ: 1

کمیاب – کیفیت : نو

مروری بر کتاب

 التدوین فی احوال جبال شروین

یکی از مناطقی که به واسطه کثرت وقایع و اهمیتی که در دوران مختلف و سلسله‌های تاریخی داشته و بیشتر از همه توجه نویسندگان و مورخین، به ویژه مولفین تواریخ محلی را جلب نموده، منطقه طبرستان است که نسبت به دیگر مناطق برای ضبط حوادث و وقایع این خطه از ایران کتب متعددی نوشته شده است که از جمله آن می توان در بین کتب متاخرین به کتاب “التدوین فی احوال جبل شروین” تالیف اعتماد السلطنه وزیر انطباعات عهد ناصری اشاره کرد.

این کتاب حاوی یک دیباچه یک مقدمه درباره اصل و نژاد سکنه قدیم طبرستان و زبان آنها و جغرافیای کنونی سوادکوه و یک جدول است که به آخر کتاب افزوده شده است. همچنین، میترا مهرآبادی با دیدی محققانه و منتقدانه به تصحیح و تنقیح این کتاب پرداخته‌ است.

کتاب تاریخ طبرستان با جغرافیا آغاز می‌گردد. مولف کوشیده است تا جغرافیایی طبیعی مازندران و گیلان را بررسی کرده و کیفیت آب‌و‌هوایی منطقه را مورد گزارش قرار داده است. حیات وحش و وضعیت گونه‌های گیاهی و جانوری و همچنین اوضاع قبایل و مردمان ساکن در سوادکوه از مباحث دیگری است که در این کتاب بدان‌ها پرداخته شده است. در ادامه، بحث جذاب تاریخی کتاب آغاز می‌گردد.

ابتدا از قدیمی‌ترین ساکنان منطقه همچون آماردها و تپوری‌ها سخن به میان آورده، سپس درباره زبان این خطه در دوران باستان گفتگو می‌گردد. در این‌جا یک بخش بسیار جذای نیز وجود دارد و آن بررسی تخصصی و تطابق واژگان پهلوی و سانسکریت با زبان فارسی امروزی در طبرستان است. با پایان دوران ساسانی در پی ظهور اسلام، یکی از جذاب‌ترین مناطق تاریخ، طبرستان است.

چرا که در روزگاری که جهادگران اسلامی تمام خاورمیانه، ایران و آسیای میانه را فتح می‌کردند، طبرستان تنها منطقه‌ای بود که هرگز به طور کامل فتح نشد. این موفقیت به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص آن و محصور بودن در بین کوه و دریا است. این بکر بودن منطقه باعث شد تا برخی از شاهزادگان ساسانی که به طبرستان گریخته بودند، تا قرن‌ها بعد، نسل در نسل در این منطقه به زندگی خود ادامه داده و حکومت‌های محلی مستقلی داشته باشند.

در این کتاب به ذکر تاریخ برخی از این دودمان‌ّای ساسانی نیز پرداخته شده است. از جمله:
آل باوند
قارنوندیان
پادوسبانان
آل زیار
دابویگان
و…

همچنین ذکر تاریخ حکومت سادات علوی و جستانیان و سادات مرعشی و… نیز بازگویی شده و تاریخ طبرستان در دوران صفوی نیز از دیگر مباحث جذاب این کتاب است.