جامعه شناسی نظری مبانی اصول مفاهیم و قواعد جلد اول

کتاب جامعه شناسی نظری نوشته حسین ابوالحسن تنهایی توسط انتشارات بهمن برنا به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب: روانشناسی، علوم اجتماعی، جامعه شناسی، جمعیت شناسی

جامعه ­شناسی نظری به ما می­آموزد که جامعه ­شناسی به عنوان یک رشته علمی دارای نظم و قواعد خاص خود است که بر اساس اصول فرامکتبی و بنیادی رشته­ی جامعه­ شناسی تنظیم شده است. ولی در درون این رشته، البته هر گروهی از جامعه­شناسان به دسته­ای از اصول موضوعه اعتقاد داشته­اند که پایه­ی اختلاف در نظریه­های همه جامعه ­شناسان را به وجود آورده است. اما این اختلاف، در همان حال مایه­ی همبستگی میان پیروان یک نظریه یا یک مکتب نیز شده است.

– دغدغه­ی دورکیم برای ترسیم مرزهای مطالعات جامعه­ شناختی را سی رایت میلز، پس از راس و با نام­گذاری اصطلاحی تازه، «مدل تخیل جامعه ­شناختی» نامید. تخیل جامعه­ شناسی نظریه­ پرداز را در ساخت نظریه و نیز خواننده­ی نظریه را در پیدا کردن اصول، قواعد و قوانین جامعه­شناختی یاری می­کند. برای پیدا نمودن این اصول، قواعد و قوانین، البته مدل تحلیلی مهمی لازم است. با بهره­گیری از اصطلاح ­شناسی مرتن و بلومر می­توان این مدل را «مدل تحلیل عنصری» نام نهاد.

– از مهم­ترین وظایف در قلمرو جامعه­شناسی نظری تنظیم موضوع­های مورد مطالعه در قالب مدل تحلیل عنصری است.

از میان معروف­ترین جامعه ­شناسانی که به این مدل توجه نمودند می­توان به وبر، مرتن و بلومر اشاره نمود.

وبر و مرتن در تنظیم روشی منظم برای مطالعه­ی جامعه­ شناسی معتقد بودند بایستی پس از کشف عناصر موجود در هر نظریه، مهم­ترین این عناصر را تشخیص داده، آن­ها را از دیگر عناصر مجزا نموده و سپس مطالعه­ی نظری جامعه را بر اساس روابط موجود میان این عناصر دنبال نمود.

– به نظر وبر و مرتن کشف عناصر مهم در هر نظریه نخستی­ترین و مهم­ترین نکته­ی آغازین در بررسی نظری جامعه است.

این عناصر اساسی و مهم، به نظر هر سه جامعه­شناس، یعنی وبر، مرتن و بلومر، تشکیل دهنده­ی هر گروه اجتماعی هستند، یا برعکس آن، هیچ گروه اجتماعی خارج از این قاعده تشکیل نمی­شود. – هر گروهی به ناگزیر، به لحاظ تقسیم اجتماعی کار و نقش­هایی که در آن وجود دارد، تفکیک یافته است، یعنی از اجزاء و عناصری که به لحاظ کارکردی تفکیک­یافته و متمایز هستند تشکیل شده­اند.

ما این اصل را به عنوان اصل دوم یا اصل «تفکیک­ یافتگی» شماره­ گذاری نموده ­ایم. – قواعد نظری جامعه­شناختی، اصول جامعه­ شناسی را به وجود می­آورند، اگرچه می­توانند در ظرفیت همان قواعد نیز باقی بمانند. – هر قاعده علمی، برآیندی از قانون علمی است. – اصل هم­فراخوانی: تمام اجزاء و عناصر یک واقعیت اجتماعی همیشه نسبت به برخی عناصر «هم­ فراخوان» هستند، یعنی بررسی هر کدام از اجزاء به ناگزیر بررسی آن دیگری حساس را نیز می­طلبد.

مباحث کتاب جامعه شناسی نظری

1. مقدمه 
2. پیش گفتار 
3. جامعه شناسی نظری چیست 
4. شرح و نقد معرفی شناختی شالوده های فرا مکتبی علم جامعه شناسی
5. شرح و نقد معرفی شناختی شالوده های فرامکتبی و مکتبی نظریه های جامعه شناسی
6. شرح توصیف تحلیل و تبیین نظریه ها و پارادایم ها 
7. قواعد نظری و گونه های پژوهش نظری
8. نام نامه
9. موضوع نامه 
10. کتابنامه