خصوصی سازی پول

کتاب خصوصی سازی پول خصوصی سازی پول نوشته فردریش فون هایک با ترجمه امیررضا عبدلی, محمد جوادی, توسط انتشارات آماره به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب: اقتصاد, اقتصاد و خصوصی سازی, تأثیرات تغییر عرضه و ارزش پول

پیشگفتار  مولف؛ فردریش فون هایک

«من تصوّر میکنم در همۀ کشورهای جهان، طمع و ستمکاری شاهزادگان و فرمانروایانی که از اعتماد رعایای خود سوءاستفاده می کنند، کمابیش مقدار واقعی فلّزی را که در اصل در سکّه های آنها وجود داشت کاهش داده است»

 (آدام اسمیت، ثروت ملل، 1776)

متوّقف کردن تورّم از نظر تکنیکی ساده ترین مسئلۀ ممکن است، امّا من از یافتن راه حلی برای آنکه از لحاظ سیاسی امکانپذیر باشد نااُمید شده بودم. در فضای این نااُمیدی در یک سخنرانی که حدود یک سال قبل برگزار شد، پیشنهاد تکاندهنده ای را مطرح کردم که پیگیری بیشتر آن اُفقهای جدید کاملاً غیرمنتظره ای را به رویم گشود. من نتوانستم در برابر پیگیری بیشتر این ایده مقاومت کنم؛ زیرا جلوگیری از تورّم همیشه در نظر من بزرگترین اهمیّت را داشته است. نه فقط به خاطر و آسیبهایی که تورّمهای بزرگ ایجاد می کنند، بلکه همچنین به این خاطر که من از دیرباز به این باور رسیده بودم که حتّی تورّمهای ملایم نیز نهایتاً به رکودها و بیکاریهای متناوب خواهند انجامید. این رکودها یکی از علّتهای موجّه نارضایتی از سیستم بنگاههای آزاد هستند و اگر قرار باشد جامعۀ آزاد به حیات خود ادامه دهد باید چاره ای برای آنها اندیشیده شود.

در اینجا فقط این نکته را اضافه می کنم که به خاطر منحرف نشدن از موضوع اصلی به خود اجازه نخواهم داد وارد بحث در مورد این پرسش جذّاب روش شناسانه شوم که چگونه امکان دارد راجع به شرایطی که هیچ تجربۀ عملی از آن نداریم سخن معناداری بگوییم؛ هرچند این بحث نکات جالبی را در مورد روش کلّی نظریه پردازی اقتصادی روشن می کند.

یکی از مدعیات دیرینۀ مکتب اتریشی علم اقتصاد این بوده است که سرمایه همگن نیست. همگن فرض کردن واحدهای سرمایه و اکتفا به ملاحظۀ رشد یا نزول ارزش دلاری سرمایه گذاری، به معنای نادیده گرفتن نقش تعیین کنندۀ تغییرات کیفی سرمایه است. این نادیده گیری موجب می شود تحلیل اقتصادی بسیار انتزاعی شده و نتایج تحلیل از واقعیات دور باشند. «فردریش آگوست هایک» یکی از نامدارترین اقتصاددانان مکتب اتریش در این کتاب با عنوان «Denationalisation of Money»، پا را فراتر گذاشته و ادّعا می کند که حتّی موجودی پول یک اقتصاد نیز از واحدهای همگن تشکیل نشده است. کالاهای مختلف به درجات مختلف از صفت «نقدینگی» یا «پول بودن» برخوردارند. همچنین توجه تامّ به «تورّم» سطح عمومی قیمتها و در نظر نگرفتن تغییرات قیمتهای نسبی، یک تقریب بسیار انتزاعی و نه چندان مفید از تأثیرات تغییر عرضه و ارزش پول است.

جان مینارد کینز در آغاز کتاب «نظریۀ عمومی» تصریح می­ کند که روی سخن من با اقتصاددانان همتراز است. هایک چنین تصریحی ندارد امّا با در پیش گرفتن اجمال و اختصار، مخاطب خود را بی نیاز از بسیاری توضیحات فرض کرده است. با این حال و با وجود برخی ابهامات جزئی در بعضی از بخشهای کتاب، به نظر میرسد مدّعای اصلی و استدلال نویسنده آنقدر روشن است که برای درک آن حتّی نیازی به تخصّص در علم اقتصاد نیست.

معرفی مباحث کتاب خصوصی سازی پول

1. طرح پیشنهادی عملی
2. تعمیم اصل بنیادی
3. ریشه های تاریخی امتیاز ویژه دولت برای تولید پول
4. سوءاستفاده مداوم دولت از امتیاز ویژه
5. ابهت وجه رایج رسمی
6. سوءتفاهم در مورد قانون گرشام
7. تجربه محدود ارزهای موازی و سکه های تجاری
8. و…