خواب آشفته نفت از قرارداد دارسی تا سقوط رضاشاه

کتاب خواب آشفته نفت از قرارداد دارسی تا سقوط رضاشاه نوشته محمدعلی موحد توسط انتشارات کارنامه به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب:  تاریخ، تاریخ ایران، نقد و بررسی

بخشی از متن کتاب

آن روز که مظفرالدین شاه امضای خود را پای قرار نامچه‌ای نهاد که امتیاز بهره برداری از نفت سرتاسر ایران را ـــــ به استثنای پنج ایالت شمالی هم مرز با روسیه ـــــ به آن استرالیایی انگلیسی تبار، ویلیام ناکس دارسی، اعطا می‌کرد، نه او می‌دانست چه می‌کند و نه آن ماجراجوی گم‌نام می‌دانست که کلید چه گنج روانی را به دست آورده است. 

آنگاه که امتیاز نامه امضا شد و شرایط و مقررات آن از پرده برافتاد ماده ششم آن بیش از هر چیز دیگر مایه خشم و غضب روسیه گردید زیرا که آن دولت خود در نظر داشت چنین خط لوله‌ای را احداث کند و طرح آن در اوت ۱۹۰۱ (مرداد ۱۲۸۰) به تصویب نیکولای دوم تزار روسیه رسیده بود و تزار از آن به عنوان طرحی که قرار است «موجب افزایش نفوذ ما در ایران و سواحل اقیانوس هند گردد» یاد کرده بود. اگر ماده ششم قرارداد دارسی در آن زمان مایه آشفتگی روسیه می‌گردید همین ماده بعدها آمریکایی‌ها را نیز که در پی تحصیل امتیاز نفت شمال ایران بودند ولی راه را برای صادرات آن بسته می‌یافتند ناراحت می‌کرد.