معماری دوره پهلوی اول

کتاب معماری دوره پهلوی اول نوشته مصطفی کیانی توسط انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب: معماری، معماری و عملیات وابسته، معماری معاصر

هدف از این پژوهش، شناخت اندیشه‌های معمارانه و قالب‌های فکری آن در دوره‌ی پهلوی اول است. بر این اساس، نویسنده‌ می‌کوشد این مساله را مشخص می‌سازد که چگونه و به چه نیتی، آگاهانه یا ناخودآگاه، تفکر و مرام ضعیف شده‌ی سنتی به یکباره کنار گذاشته می‌شود. و شکل نوینی که مدرن خوانده می‌شود به میان می‌آید. در فصل نخست کتاب، زمینه برای ورود به مباحث اصلی در فصل‌های دوم تا نهم آماده می‌شود. نویسنده با نگرشی کوتاه به دوره‌ی قاجار، زمینه‌های انتقال و دوران گذر از قاجار به پهلوی را در سه زمینه‌ی سیاسی و اقتصادی، اجتماعی فرهنگی، و معماری بررسی می‌کند. دیدگاه‌های اصلی این پژوهش از فصل دوم شروع می‌شود و نویسنده در فصل‌های دوم تا هشتم به آن خصوصیاتی توجه می‌کند که در دوره‌ی پهلوی به ویژگی‌های برجسته و تاثیرگذار تبدیل شده‌اند و ره‌آوردشان تغییرات و دگرگونی‌های ایجاد شده از جمله در معماری است. تاثیرات باستان‌شناسی، باستان‌گرایی، نظامی‌گرایی، هم‌چنین تاثیرات عملکردهای جدید، مدرن‌گرایی و تاثیرات شهرسازی جدید مباحث فصل‌های یاد شده‌ هستند. تحقیق در فصل هشتم درباره‌ی معماران در جایگاه آخرین اندیشه‌ی اثرگذار و یا تمام کننده در معماران سنتی و آکادمیک، و معماران خارجی یاد می‌شود. در فصل نهم ویژگی‌های و عناصر معماری دوره‌ی پهلوی اول، نیز تنوع سبک‌های معماری در این دوره معرفی می‌شود. نویسنده در قسمت پایانی (نتیجه‌گیری) خاطرنشان می‌کند: “تحول در ساختار و ارتباطات سیاسی از طریق سیاستمداران و سفرا، تحول در نگرش‌های اقتصادی از طریق بازرگانان و پیوندهای تازه‌ی اقتصادی و تجاری، و تحول در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی به سبب وجود روشنفکران و تربیت یافتگان شهر جدید تماما زمینه‌ای را برای اصلاحات و نوسازی فراهم ساخت که شامل شکل‌ها (تصاویر و نقشه‌ها)، اسناد و مدارک، مصوبات، ضوابط قوانین و آیین‌نامه‌ها، و زمان‌شناسی و وقایع، احداث و ثبت بناهای مربوط به این دوره است.