مناقب العارفین ؛ دو جلدی ؛ متن کامل

مناقب العارفین

نویسنده: شمس الدین احمد الافلاکی العارفی
مترجم: تحسین یازیجی
ناشر: دنیای کتاب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1214
اندازه کتاب: وزیری گالینگور – سال انتشار: 1362 – دوره چاپ: 2

کمیاب – کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب 

مناقب‌العارفین کتابی است به زبان فارسی که شمس‌الدین احمد عارفی افلاکی ـ از مریدانِ شیفتة مولانا جلال‌الدین محمّد مولوی ـ به دستور مراد و استادش شیخ جلال‌الدینِ عارفِ چَلَبی ، نواده مولانا، نگاشته است. این کتاب حاویِ اطلاعات ارزنده و نفیسی درباره شرح احوال و افکار مولانا و نیز درباره خاندانِ وی و استادان و جانشینان و بازماندگان اوست.

مناقب العارفین در ده فصل تنظیم و به شرح زیر منقسم شده است:
فصل اوّل به شرح احوال و ذکرِ مناقبِ بهاءالدین ولد (یا بهاءولد پدر مولانا)
فصل دوم به برهان الدینِ محققِ ترمذی (استاد مولانا)
فصل سوم به خودِ مولانا
فصل چهارم به شمس‌الحقِ تبریزی (مراد و مقتدایِ مولانا)
فصل پنجم به صلاح‌الدینِ زرکوب (مرید و یار محبوب مولانا) اختصاص یافته است
فصل‌های ششم تا نهم به ترتیب، به توصیفِ احوال و افکار حسام‌الدین، معروف به ابن اخی (مرید، شاگرد و از جانشینان مولانا)، سلطان ولد (پسر مولانا و از جانشینان او) جلال‌الدین چَلَبی (مرید مولانا و استاد شمس‌الدین افلاکی)، و شمس‌الدین چَلَبی (مرید و از جانشینان مولانا)
بالاخره فصل دهم به ذکر اسامی و شرح احوالِ اولاد و اخلافِ بهاء ولد، مولانا و سلطان ولد و بعضی از مریدان و شاگردان آنها پرداخته است.
گفتنی است در این کتاب از دو تن از شاگردان و شارحان عقاید ابن عربی یعنی صدرالدین قونوی و فخرالدین عراقی نیز یاد شده و از مکالمات آنان با مولانا سخن رفته است.

گویند قرب هفت سال یا زیاده دران مدرسه می بودند، تا حضرت مولانا جلال الدین محمد بدرجه بلوغ رسیده دختر خواجه شرف الدین لالای سمرقندی را بنکاح آوردند و او مردی بود معتبر، کریم الاصل، شریف النجار، دختری داشت در غایت خوبی و لطافت و در جمال و کمال نظیر خود نداشت، گوهر خاتون نام: همانا که عروسی عظیم کردند و حضرت سلطان ولد و علاءالدین از آن خاتون بوجود آمدند….

عرفان ایرانی، از همان بدوِ پیدایش، منادی نوع‎دوستی و مهرورزی، مبلّغِ فتوت و کرامت، مروّجِ مسالمت و سماحت و مشوق مدارا و سعه صدر بوده است. آثارِ اکثریت قریب به اتفاق عارفان ایران زمین، گویاترین گواه این مدعاست.

در این میان، اندیشه‌های والای مولانا جلال‌الدین محمّد مولوی که عمدتاً در اثرِ جاویدان او مثنوی معنوی انعکاس یافته از ویژگی و برجستگی خاصی برخوردار است.مناقب‌ العارفین که گاه به اختصار از آن تحت عنوان مناقب‌ افلاکی یاد می‌شود، کتابی است به زبان فارسی که شمس‌الدین احمد عارفی افلاکی از مریدان شیفته مولانا جلال‌ الدین محمّد مولوی به دستور مراد و استادش شیخ جلال‌الدین عارف چلبی ، نواده مولانا، نگاشته است.

این کتاب حاوی اطلاعات ارزنده و نفیسی درباره شرح احوال و افکار مولانا و نیز درباره خاندان وی و استادان و جانشینان و بازماندگان اوست.افلاکی درباره انگیزه تألیف مناقب‏ العارفین می‏گوید: روزی در محضر عارف چلبی و جمعی از بزرگان و مشایخ از اثرِ معروف شیخ فریدالدین عطار نیشابوری ـ تذکره الاولیاء ـ سخن به میان آمد. حاضران نگارش کتابی نظیر آن را در شرح احوال مولانا و خاندان و اصحاب او بسیار مناسب دانستند و از آن میان، عارف چلبی، مرا به تألیف چنین کتابی تکلیف و تحریض کرد.

مناقب ‏العارفین از جهات متعدد واجد اهمیت و ارزش است:

1ـ در این کتاب از شرح احوال و آثار و اقوالِ بسیاری از عارفان بزرگ، به‏ ویژه مولانا جلال‌‏الدین رومی و اخلاف و اسلاف او، و نیز شرح و تفصیل اخبار و وقایع مربوط به خاندان و سلسله او به نحوی مبسوط و مستوفی سخن رفته است. از این رو، از دیر باز، از منابع بسیار معتبر و مورد استفاده و استناد مولوی شناسان و عرفان پژوهان بوده است.
2ـ در این کتاب، چگونگی آداب و رسوم صوفیانه و اصطلاحات عرفانی و خانقاهیِ متداول در آن روزگار به تفصیل تشریح شده است. 
3ـ در این کتاب، بسیاری از رویدادهای مهم آناتولی (= آسیای صغیر) در سده ‏های 7 و 8 ق که در منابع تاریخی مغفول مانده و یا بدانها توجه کافی مبذول نگردیده، ذکر شده است.