کتاب بوطیقای ارسطو

کتاب بوطیقای ارسطو (ترجمه متن همراه با کنکاشی در تئوری بوطیقا) نوشته سعید هنرمند توسط انتشارات چشمه به چاپ رسیده است.
موضوع کتاب: ادبیات، ادبیات داستانی، نقد ادبی

ارسطو فیلسوفی بود که روی بسیاری فرهنگ‌ها و اندیشه‌‌ها تأثیر گذاشت. وی شاگرد افلاتون و معلمِ اسکندر بود. نگاه افلاتون به ادبیات با اندیشه‌‌های سیاسیِ آتن سخت درآمیخته بود. از این نظر، نگاه او به ادبیات تا حدی سیاسی بود. ارسطو متعلق به دوره‌‌ی بعد بود، زمانی که نقش و قدرت آتن کم شد. وی در دورانِ شاگردی هم‌رأیی‌‌هایی با استاد داشت، ولی بعد افلاتون را تقریباً از هر نظر به نقد کشید و در مقابل، نظریه‌‌های خاص خود را بنیاد گذارد. بوطیقای او حاوی نظریه‌‌های ادبی اوست.

وی در این کتاب درباره‌‌ی شعر و شاعری (و در اصل روایت و ژانرهای روایی، اگر بخواهیم بوطیقا را در معنای تعریف‌شده‌‌ی خودش به کار ببریم) نظریه‌‌ای طرح می‌‌کند که خلاف نظریه‌‌ی سیاسیِ افلاتونْ غیرسیاسی است. گرچه مانند علمِ بلاغت نیز نیست و دارای سیستم و گفتمانی ادبی است. از این زاویه، کار او تأثیر زیادی روی بررسی و نقد ادبی داشته است، حتی بیست و پنج سده بعد از او. نظریه‌‌ی ارسطو درباره‌‌ی ادبیات معروف است به بوطیقا؛ و تنها بخشی از آن از گزند روزگار جان به در‌برده است، شیوه‌‌ی نگارشِ آن نیز بیش‌تر مانند است به یادداشت‌‌هایی که ظاهراً قرار بوده مفصل‌‌تر شوند.

شاید ارسطو در این یادداشت‌‌ها می‌‌خواسته پاسخی در مقابل تئوریِ ادبی افلاتون فراهم آورد. با این‌همه، چنین برمی‌‌آید که این یادداشت‌‌ها بیش‌تر از یک پاسخ ساده هستند؛ چون در همین یادداشت‌‌های اندکْ او تئوریِ خودش را، که مخالف نظریه‌‌ی افلاتون هم بوده، گسترش داده است. نکته‌‌ی مهم‌تر این‌که تقابل ادبیِ او با افلاتون ریشه در تقابل‌‌های فلسفی این دو دارد. در کتاب حاضر ضمن ترجمه‌‌ی بوطیقا به تأثیر آن و نیز بررسی نظریه‌‌های مندرج در آن پرداخته‌‌ایم. کتاب شامل سه بخش است. بخش نخست که تلاشی است برای طرح مشکلات ترجمه‌های فارسی، و نیز معنی بوطیقا در تئوری‌های رایج، و بالاخره یافتن تبار کلید‌واژه‌های بوطیقا و طرح معادل‌ها در تئوری‌های ادبی مدرن.

بوطیقای ارسطو کتابی است که نظریات ادبی را در بر می گیرد. او در این اثر، پیرامون روایت و ژانرهای روایی نظیر شعر و شاعری نظریه ای ارائه می کند که بر خلاف نظریه سیاسی افلاطون، یک تئوری غیرسیاسی به حساب می آید. بوطیقای ارسطو از ساختار و گفتمان ادبی برخوردار است و تاثیر شگرفی بر نقدهای ادبی بعد از او گذاشته است. سعید هنرمند در این اثر هم به بوطیقا می پردازد و هم آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. او موفق شده چهارچوب ساختاری اثر را به خوبی رعایت کند و حتی از واژگان مناسبی جهت ترجمه بهره ببرد. اثر از سه بخش تشکیل شده که بخش که بخش اول به مشکلات بازگردانی های فارسی و معنی بوطیقا در نظریات ادبی رایج و مدرن پرداخته و بخش دوم بازگردانی متن اثر از سه ترجمه ی انگلیسی است. نهایتا بخش سوم کتاب با نگاه ساختاری به بوطیقای ارسطو، تئوری هایی که وی در بوطیقا آورده را زیر ذره بین می برد.