کتاب دوره مقدماتی حقوق مدنی درس هایی از شفعه وصیت ارث

کتاب حقوق مدنی درس هایی از شفعه وصیت ارث نوشته دکتر ناصر کاتوزیان، توسط انتشارات میزان به چاپ رسیده است.

موضوع کتاب: حقوق, حقوق مدنی, انعقاد و شرایط نفوظ وصیت, مفهوم‌ و اوصاف‌ حق‌, شرایط‌ ایجاد حق‌ 

شفعه:‍

تملّک قهرى مال دیگرى امرى است استثنایى و خلاف قاعده. پس، باید ضرورتى آن را ایجاب کند و شرایطى جمع شود تا قانونگذار حق چنین اقدامى را به شخصى بدهد. به بیان دیگر، چون اخذ به شفعه از صلاحیت‌هاى عمومى نیست، امکان استفاده از آن باید به‌وسیله «اعطاء حق ویژه» به‌وجود آید. «اخذ به شفعه» در واقع مرحله اجراى «حق شفعه» است و همه اعتبار و نفوذ خود را از آن حق مى‌گردد.

فصل مربوط  به «حق شفعه» را در چهار مبحث اصلى مطالعه مى‌کنیم :

1. به  مفهوم و اوصاف این حق اختصاص دارد؛
2. ناظر به  ایجاد حق است که، چون چهره استثنایى دارد، باید از شرایطى سخن گفت که اعطاى آن را ایجاب مى‌کند؛
3. به اجراى حق مى‌پردازد و قواعد آن با «اخذ به شفعه» ارتباط نزدیکترى دارد.
4. ویژه طرح  مباحث مربوط به زوال حق است، خواه ارادى و نتیجه اسقاط شفیع باشد یا قهرى.

وصیت:

دشوارى شناخت وصیت در تنوّع تصرفهایى است که شخص براى زمان بعد از مرگ خود مى‌کند. این گروه از تصرفها، بر خلاف آنچه در نخستین نگاه به نظر مى‌رسد، از یک سنخ نیستند و ماهیت و اوصاف گوناگون دارند. پس، نباید وصیت را شکل ویژه‌اى از اعمال حقوقى، همانند بیع یا اجاره یا قرض و هبه، پنداشت: وصیت ممکن است حاوى تملیک و تعهد و ابراء و سرپرستى کودکان و سفارشهاى اخلاقى و تأسیس بنیادهاى علمى و خیریّه و بسیارى امور دیگر باشد. همچنین، ممکن است عملى که وصیت نامیده مى‌شود تصرف مستقیم در اموال باشد یا دستور به وصى یا وارث براى انشاء اعمال حقوقى. وسیله تصرف هم مى‌تواند عقد باشد (مانند هبه و وقف) یا ایقاع (مانند ابراء).

معرفی مباحث کتاب شفعه وصیت ارث

1. کتاب اول : شفعه 
2. حق شفعه 
3. اخذ به شفعه
4. کتاب دوم :وصیت 
5. انعقاد و شرایط نفوظ وصیت
6. رجوع از وصیت 
7. اجرای وصیت
8. کتاب سوم : ارث
9. تحقق ارث
10. اسباب شرایط موانع
11. اداره و انتقال ترکه
12. تقسیم ترکه و سهام وراث
13. آیین تقسیم ترکه به نسبت سهام