کشف المحجوب

نویسنده: ابوالحسن علی ابن عثمان هجویری
ناشر: دنیای کتاب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 406
اندازه کتاب: وزیری سلفون – سال انتشار: 1384 – دوره چاپ: 1
 

مروری بر کتاب

از روی متن تصحیح شده والنتین ژوکوفسکی

کشف المحجوب نخستین کتابی است که در تصوف و به زبان فارسی نوشته شده است. پیش از آن، چنانکه گفته ‏ایم،مؤلفان بزرگ و معروف صوفیه، مانند ابو نصر سراج طوسی، ابو طالب مکی، ابو بکر کلابادی و ابولقاسم قشیری‏ کتابهایی نوشته بودند. آیا هجویری بر آن بود که با استفاده از کارهای پیشروان خود، طرح جامعی از نظام تصوف ‏عرضه کند و مجموعه عناصری را که برای خواننده خود لازم می‏دید طرح و شرح کند.

پیش از هجویری حکیم ترمذی، کلابادی، خرگوشی، قشیری و دیگران درباره ولایت، غیبت و حضور، جمع و تفرقه،رضا و جز آنها سخن گفته‏ اند و از مشایخ صوفیه نیز در تبیین طریقت و توضیح اصول پذیرفته آنها اقوال فراوانی نقل‏شده است، چنانکه بنیاد سخن اعتقادی آنان و عرضه و ارزیابی بالنسبه همه جانبه آرای مختلف، بی تردید از تازه ‏های ‏کار هجویری و از ارزشهای مسلم کشف المحجوب است.

نیکلسن در مقدمه خود بر ترجمه کشف المحجوب می‏گوید: به نظر می‏رسد، تنها یکی از فرقه هایی که هجویری نام‏می‏برد، یعنی ملامتیه در آثار صوفیه پیش از او، انعکاس داشته است و اشاراتی که در کتب ادوار بعد، مانند تذکره‏اولیاء، به فرق دیگر شده است، احتمالا از کار اوست. سؤالی که در اینجا ممکن است، پیش آید این است که آیا این ‏فرقه ‏ها در واقع وجود خارجی داشته ‏اند، با در نتیجه اشتیاق هجویری به تدوین و تنظیم مکتب تصوف ساخته ‏شده ‏اند؟ در حال حاضر دلایل کافی بر صحت فرض اخیر نیست و نمی‏ توان تصور کرد که هجویری آنچه را که خود غیر واقعی می‏دانسته است با عبارات دقیقی گزارش کند، اما به هر حال این احتمال هست که او در بیان تعالیم خاصی که به‏ هر یک از مؤسسان فرق نسبت می‏دهد، دیدگاه خود را هم گفته و با آن در آمیخته باشد. کشف المحجوب در ادب فارسی نام دو کتاب مهم و مشهور است که یکی نوشته ابو یعقوب سجستانی است و دیگری (همین کتاب) نوشته ابو عثمان هجویری.